Pomnik „Bojownikom o wolność i niepodległość”

---

Historia

3 maja 1917 roku na terenie, gdzie miała miejsce bitwa oddziału Edmunda Taczanowskiego przeciwko Rosjanom, zorganizowano uroczystość poświęcenia krzyża. Na jego powierzchni widniał napis „Poległym za wolność 1863 roku”, a nieopodal postawiono również głaz, który miał pełnić rolę pamiątkową tego wydarzenia.

29 grudnia 1933 roku, z inicjatywy Zarządu Związku Podoficerów Rezerwy w Kole, powstał komitet mający na celu ufundowanie pomnika dla upamiętnienia powstańców z 1863 roku. W skład tego komitetu weszli znane osobistości, takie jak wicestarosta Stefan Korycki (reprezentujący Związek Legionistów), Stanisław Pawlak, Józef Grudziński, Józef Głowinkowski oraz Wacław Janiak (członkowie Związku Podoficerów Rezerwy), inżynier Tadeusz Kulejowski (oficer w armii), Leon Sanigórski, Jan Mielczarek i Leonard Matyborski (z Związku Peowiaków). Prezydentem honorowym komitetu został starosta Edward Wilczyński, a przewodniczącym Komitetu Wykonawczego Stefan Korycki. Projekt pomnika stworzył Tadeusz Kulejowski, a jego realizację powierzono firmie Józefa Przybylskiego z Koła.

Ceremonia odsłonięcia pomnika miała miejsce 26 sierpnia 1934 roku, w niedzielę. Dzień wcześniej do Koła przybyli przedstawiciele 2 Dywizji Kawalerii, w tym generał Bolesław Wieniawa-Długoszowski. W dniu odsłonięcia, w mieście zebrali się członkowie Związku Strzeleckiego, Związku Rezerwistów oraz straży pożarnych. W uroczystości uczestniczył także szwadron 2 Dywizji Kawalerii oraz kompania z 3 Batalionu Strzelców. O godzinie 11 raport złożył dowódca XII Brygady Kawalerii, pułkownik Piotr Skuratowicz, w towarzystwie starosty Edwarda Wilczyńskiego. Po przyjęciu raportu, uczestnicy uroczystości udali się najpierw do kościoła pw. Krzyża Świętego oraz kościoła klasztornego na nabożeństwa, a następnie skierowali się pod pomnik.

Wśród uczestników ceremonii był Roch Szurgociński, jedyny wówczas żyjący powstaniec styczniowy z obszaru powiatu kolskiego. Choć odsłonięcia pomnika miał dokonać generał Wieniawa-Długoszowski, musiał on wyjechać do Warszawy. W związku z tym, uroczystość rozpoczął Edward Wilczyński, a sam pomnik odsłonił płk. Piotr Skuratowicz. Po odsłonięciu, akt poświęcenia pomnika został dokonany przez ks. Bronisława Pacześa. Dodatkowo, wicestarosta Korycki odczytał akt erekcyjny, który później złożono do szklanego naczynia i wmurowano w pomnik przez przedstawiciela wojewody łódzkiego, doktora Skalskiego. Z okazji odsłonięcia pomnika, wiersz napisała Stanisława Fleszarowa-Muskat, uczennica VII klasy gimnazjum w Kole.

Podczas II wojny światowej pomnik uległ zniszczeniu, a po wojnie pozostał jedynie jego cokół. Dzięki staraniom Józefa Mujty, w 1962 roku z okazji 600-lecia miasta, pomnik został odbudowany. W latach 1991–1995 przeprowadzono renowację oraz częściową odbudowę pomnika, co zaowocowało między innymi nowym spiżowym orłem, ogrodzeniem, groblą kamienną oraz tablicą pamiątkową. Autorem pierwotnego pomnika jest Roman Kosmala.

---

Oceń: Pomnik „Bojownikom o wolność i niepodległość”

---