Kościół Opatrzności Bożej w Kole

---

Historia

Reformacja, która w drugiej połowie XVI wieku dotarła na teren Koła, była znaczącym momentem dla społeczności ewangelickiej. W tym czasie starostami byli Andrzej, Stanisław oraz Łukasz Górka, którzy byli zapalonymi zwolennikami reform kościelnych. Nabożeństwa odbywały się początkowo w kaplicy zaaranżowanej w ich rezydencji. Z kolei w okresie kontrreformacji, ruch ten nabrał w okolicach Koła znaczącego zahamowania.

Ożywienie ewangelicyzmu miało miejsce wraz z osadnictwem olęderskim, kiedy to przybyli osadnicy, głównie luteranie ze Śląska, Prus oraz Saksonii, osiedlili się w takich wsiach jak: Majdany (1779), Police (1785), Budki (1786) oraz Szarłatowo (1855). Do 1840 roku ewangelicy z Koła uczęszczali na nabożeństwa do kościołów w Władysławowie lub w Koninie. W 1840 roku, dzięki staraniom nauczyciela i kantora Karola Daniela Ochmanna, zaczęto organizować nabożeństwa w budynku szkoły.

W 1835 roku utworzono w Kole filiał podlegający parafii ewangelicko-reformowanej w Żychlinie, a od 1845 do 1903 roku pozostawał on pod opieką parafii ewangelicko-augsburskiej w Turku. Połowa XIX wieku to również czas, w którym na terenie Koła istniał już cmentarz ewangelicki.

Pod koniec lat 40. XIX wieku Kolegium Kościelne zdecydowało się wynająć, a następnie zakupić w 1857 roku dom przy ulicy Okólnej 130, gdzie stworzono kaplicę. Na przestrzeni lat 30. XIX wieku, ewangelicy wielokrotnie zgłaszali prośby do cara Mikołaja I o pomoc w budowie świątyni, jednak dopiero w 1872 roku wynajęto plac o powierzchni około 1 morgi od władz miasta. W 1881 roku rada parafialna powołała komitet budowy kościoła, na czele którego stanął Friedrich Taubner. Kamień węgielny pod budowę został wmurowany 7 czerwca 1882 roku, a znaczący udział w budowie mieli hrabia Aleksander Kreutz z Kościelca oraz mieszkańcy różnych miejscowości.

15 listopada 1883 roku superintendent Karol Ludwik Teichmann poświęcił nowo wzniesioną świątynię. Do kościoła zakupiono organy z 1860 roku, które w 1898 roku zostały wymienione na nowy instrument. W latach 1902-1904 powstała plebania, która niegdyś była użytkowana przez Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną. W 1903 roku kościół wszedł w skład kolskiej parafii ewangelickiej.

W 1926 roku przeprowadzono remont wieży, a organy zyskały nowe piszczałki. W 1930 roku doprowadzono energię elektryczną do kościoła, a w 1931 roku dach pokryto blachą cynkową. W tym samym czasie najprawdopodobniej wybudowano też ogrodzenie świątyni. W 1933 roku wnętrze kościoła zostało odnowione. Jubileusz 10 czerwca 1934 roku uświetnił Juliusz Bursche, a w wydarzeniu wziął udział także były proboszcz, mjr Ryszard Paszko.

Okres II wojny światowej przyniósł tragiczne wydarzenia. Kościół został uszkodzony przez ostrzał artyleryjski spowodowany umieszczeniem niemieckiego karabinu maszynowego w wieży. Ruiny świątyni zostały ograbione przez żołnierzy Armii Czerwonej oraz lokalnych szabrowników. Z kościoła skradziono wiele cennych przedmiotów, zaś część wyposażenia liturgicznego została zgromadzona w kościele Podwyższenia Krzyża Świętego, a z dzwonami rozdzielono się między parafiami katolickimi w Osieku Wielkim i Białkowie Kościelnym.

Po wojnie, 31 stycznia 1948 roku, kościół oddano ponownie w ręce ewangelików. W 1948 roku Zarząd Mienia Kościelnego zwrócił się do starosty kolskiego, Jana Oliskiewicza, z propozycją wynajmu kościoła, na co jednak nie wyrażono zgody. Próby przejęcia świątyni przez Publiczną Średnią Szkołę Zawodową oraz Centralę Zielarską w Poznaniu zakończyły się fiaskiem. 15 września 1949 roku Ewald Diesner uzyskał zgodę na odbudowę kościoła, ale wnioskodawcy spotkali się z odmowami ze strony instytucji odpowiedzialnych za planowanie przestrzenne. Mimo odmowy, w 1949 roku wykonano nowe drzwi i zamurowano zniszczenia budynku.

W 1950 roku urząd wojewódzki zaproponował miejsce pod budowę nowego kościoła, ponieważ lokalizacja starego miała być przeznaczona na targowisko. W 1951 roku Dyrekcja Okręgowa Poczty i Telekomunikacji rozpoczęła starania o sprzedaż kościoła, grożąc jego wywłaszczeniem, co ostatecznie miało miejsce 13 grudnia 1952 roku, jednak decyzja została uchylona pięć lat później. W międzyczasie podjęto działania w celu zwrotu ławek z kolskiej fary, ale sprzeciw ze strony kościelnego sprawił, że do kościoła wróciła tylko ich część.

1 listopada 1952 roku w kościele odprawiono pierwsze po wojnie nabożeństwo, które poprowadził Karol Świtalski. W latach 70. XX wieku planowano wynajem obiektu na salę gimnastyczną dla Liceum Ekonomicznego. W 1970 roku zainstalowano elektryczność, a w 1977 roku wymieniono rynny. W 1986 roku przeprowadzono remonta wieżyczek i dachu. Kościół często padał ofiarą włamań, a także stał się celem chuliganów.

W czerwcu 1998 roku rozpoczęto prace remontowe, nakierowane na wzmocnienie wieży, zainstalowanie nowego krzyża oraz poprawę pokrycia dachowego. 8 czerwca 2001 roku biskup Michał Warczyński poświęcił kościół, a w uroczystości brali udział przedstawiciele lokalnych władz oraz katolicki biskup Bronisław Dembowski, a także chór „Lutnia”.

Architektura

Budowla, jaką jest kościół Opatrzności Bożej, został wzniesiony w latach 1882–1883 z inicjatywy Bronisława Schuppe’a i charakteryzuje się stylem neogotyckim. Urok tej konstrukcji tkwi w jej prostokątnym układzie, usytuowanym na osi wschód-zachód; kluczowe wejście usytuowane jest wschodniej stronie, pod masywną wieżą.

Kościół ma imponujące wymiary: 31 metrów długości, 12,5 metra szerokości oraz 10 metrów wysokości wewnątrz. Wieża, dwukondygnacyjna, osiąga wysokość 12,5 metra i zabezpieczona jest blaszanym dachem wieżowym. Jej zewnętrzna część przyciąga wzrok lizenami spiętymi arkadowym fryzem, co nadaje jej wyjątkowego charakteru.

Wnętrze świątyni utrzymane jest w stylu jednonawowym, a małe prostokątne prezbiterium łączy się zakrystią. Cała budowla stworzona jest z charakterystycznej czerwonej cegły, co dodaje jej elegancji. Pokrycie dachu to dwuspadowa konstrukcja, chroniona dachówką, co współgra z architektonicznym stylem kościoła.

Wnętrze zdobi chór w kształcie litery „u”, na którym, tuż naprzeciw ołtarza, znajdują się organy. Dodatkowo, w kościele znajduje się wolnostojąca ambona, co podkreśla jego religijną funkcję.

Duszpasterstwo

Kościół Opatrzności Bożej w Kole stanowi ważny filiał parafii ewangelicko-augsburskiej mieszczącej się w Koninie. To miejsce duchowej wspólnoty zostało stworzone w odpowiedzi na potrzeby lokalnych wiernych.

Od 2014 roku proboszczem tej parafii jest pastor Waldemar Wunsz, który z zaangażowaniem prowadzi działalność duszpasterską oraz angażuje się w życie wspólnoty. Jego misją jest nie tylko przewodzenie liturgiom, ale także wspieranie parafian w ich codziennym życiu duchowym.

---

Oceń: Kościół Opatrzności Bożej w Kole

---